“Hoe groot is het stuk grond dat jullie nu hebben eigenlijk?” Vraag ik Radana als we samen het zoveelste latje staan te verven. Ze kijkt rond en haalt een beetje haar schouders op. Ze weet het aantal m2 niet maar wijst aan. Vanaf de weg, langs waar ze het gras hebben gemaaid, een heel stuk van de bosjes en dan achter het tijdelijk toilet langs weer naar de weg.
Dat is best groot!
Het huis staat iets links van het midden en daarnaast ligt een oude fundering. Een lelijk stuk afbrokkelend beton dat al bijna helemaal is overwoekerd. Wij staan samen op het gedeelte met het grasveld en de bosjes. Het is een rustige weg. Er rijdt een enkele auto langs op een dag en meerdere kleine tractoren van ruim voor de oorlog.
Kijken naar de toekomst
“En als het huis af is, wat ga je dan met de grond doen?” vraag ik haar vervolgens. Als bestuurslid van Stichting Make Sense! helpt ik niet alleen om een huisje te bouwen. We kijken ook graag naar de toekomst. Een woning is een begin, maar wat gaat een gezin dan doen om zekerheid voor de langere termijn te krijgen. Radana vertelt me waar het aardappelveldje komt. Ze heeft kippen en eenden en die krijgen een plekje achter het huis. Ze wil een tuintje rondom en misschien een voorraadschuur plus kas.
Zelfvoorzienend
Als je elke dag, elke week elke cent moet omdraaien. Als je als stel telkens keuzes moet maken tussen je dagelijks brood of iets voor de kinderen. Dan is zelfvoorzienend zijn de eerste wens. Op je eigen grond groenten verbouwen, dieren houden, fruitbomen planten. Als dat lukt, dan heb je voor je gezin het hele jaar door te eten. In Nederland weten maar weinig mensen hoe ze een moestuin moeten onderhouden en waar het eten echt vandaan komt. Hier in Bosnië weet iedereen dat.
Turkse koffie en vers brood
“Hoe ga jij geld verdienen?” Ik kijk haar lachend aan. De afgelopen dagen hebben we samen in gebrekkig Engels al veel ‘vrouwen-dingen’ besproken. Ze draait zich om en kijkt om zich heen. “Wie wil hier nou naar toe komen? flapt ze er uit. “Ik!” roep ik meteen. “Samen met mijn man. Op de motor. En dan willen we slapen in een houten mini eco-lodge met uitzicht op die bergen, onder het genot van een Turkse koffie, vers brood en eitjes van jouw kippen!” Daar willen wij best goed voor betalen. Ze kijkt me verbaasd aan.
Potentie
Mijn man en ik komen heel graag als toerist naar Bosnië. En ons valt het op dat het toerisme nog maar nauwelijks is ontwikkeld. Terwijl er zoveel potentie is. Achter het huis, als je de weg afloopt, kom je op een wandelpad naar de top van een berg. Je kunt er dus prima wandelen en mooie tochten maken op de motor. Ik heb onderweg al groepjes BMW GS Adventure motorrijders gezien. Full gear. De toeristen zijn er wel, alleen moet je ze vangen. Nou is verhuur van woningen mijn ding. Een ander geeft haar misschien een andere denkrichting. Maar ik kan het toch niet laten om haar te laten zien dat zij een optie heeft en in mogelijkheden moet denken.
Ondertussen komt haar broer bij ons staan. Ze vertelt hem over ons gesprek, draait zich om en begint te vertellen. “My business!” zegt ze glunderend. Hij vertelt dat in Slovenië, waar hij als lasser werkt, inmiddels veel van dat soort plekken zijn. Hij weet precies wat we bedoelen. “Jullie moeten wel een plan hebben. De grond meteen goed indelen en klein beginnen.” zeg ik. Voor water in hun huis moeten ze een bron aanboren, dus misschien meteen twee? Denk dan aan een tweede oprit als je toch grind laat komen? En kap niet meteen het bosje weg maar laat de grote bomen staan. Zo filosoferen we met z’n allen nog even door.
Wat is er nou mooier dan een droom te hebben?
Misschien hebben we vandaag een vonkje veroorzaakt en komt het vuurtje later.
